کبد چرب (Fatty liver) یا استئاتوز واژه کلی برای اشاره به جمع شدن چربی در کبد است. وجود چربی در کبد، طبیعی است، اما اگر این میزان از چربی بیشتر از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده است. کبد چرب یک بیماری درمانپذیر است ولی بعضی اوقات میتواند باعث اثرات و عوارض خطرناکی شود. کبد چرب معمولاً نشانه و علامتی نداشته و باعث آسیبی همیشگی و برگشتپذیر نمیشود.
وظیفه کبد بررسی هر غذایی که میخوریم و هر نوشیدنی که مینوشیم برای تصفیه مواد خطرناک است. اگر میزان زیادی چربی در کبد وجود داشته باشد، این فرآیند دچار مشکل میشود. در بعضی از مواقع کبد چرب باعث التهاب و یا زخمهای کبدی میشود. در شدیدترین حالت کبد چرب فرد دچار نارسایی کبدی میشود.
کبد چرب بیماری معمولی است و ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد در ایالاتمتحده دچار این بیماری میباشند. اکثر موارد کبد چرب در سنین بین ۵۰ تا ۶۰ سال تشخیص داده میشود. زمانی که کبد چرب به دلیل سایر مشکلات رخ میدهد، خطرناک بوده و باید بهموقع برای درمان اقدام کرد.
کبد چرب به سه دسته کلی، کبد چرب غیرالکلی، کبد چرب الکلی و کبد چرب حاد بارداری تقسیم میشود.
این بیماری زمانی رخ میدهد که کبد در شکستن چربیها دچار مشکل میشود و با جمع شدن چربی در بافتهای کبد، فرد دچار کبد چرب میگردد. این بیماری با مصرف الکل مرتبط نبوده و زمانی مشخص میشود که ۱۰ درصد و یا بیشتر وزن کبد حاوی چربی باشد. این بیماری خود نیز به چند دسته تقسیمشده و در شدیدترین مراحل باعث سیروز کبدی و یا زخم و سپس نارسایی کبدی میگردد.
این بیماری جزء اولین مرحلههای بیماریهای کبدی مربوط به الکل است. کبد با مصرف زیاد الکل صدمهدیده و قادر به شکستن چربیها نیست. اگر فرد از مصرف الکل خودداری نماید، این نوع کبد چرب کمکم درمان میگردد، اما در صورت ادامه به مصرف الکل فرد ممکن است دچار سیروز کبدی گردد.
هرچند این نوع از کبد چرب خیلی نادر بوده، بااینحال جمع شدن چربی در هنگام بارداری میتواند خطراتی جدی هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد. این بیماری میتواند باعث نارسایی کبدی، نارسایی کلیه، عفونت شدید و یا خونریزی شود. هرچند دلیل این بیماری کاملاً شناخته نشده اما دانشمندان معتقدند این بیماری با هورمونهای این دوران در ارتباط است. علائم این بیماری در سه ماه سوم رخداده و شامل حالت تهوع، استفراغ، درد در قسمت بالایی سمت راست شکم، زردی و کسالت عمومی گردد. زنان باردار باید آزمایشهای لازم را برای اطلاع از این بیماری انجام دهند، اکثر زنان پس از زایمان شروع به بهبود مینمایند.
کبد چرب معمولاً یک بیماری خاموش است و بخصوص در مراحل اولیه نشانهای ندارد. زمانی که بیماری پیشرفت کند، میتواند باعث علائم مبهمی همچون:
– خستگی
– کاهش وزن و یا کاهش اشتها
– ضعف
– تهوع
– گیجی، مشکل در تصمیمگیری و یا تمرکز
– سایر نشانههایی که ممکن است احساس شود شامل:
– درد در مرکز و یا سمت راست قسمت بالایی شکم
– بزرگ شدن کبد
– درصورتیکه فرد دچار سیروز کبدی هم شود، علائم زیر ممکن است رخ دهند:
– احتباس مایعات
– کاهش ماهیچهها
– خونریزی داخلی
– زردی پوت و چشمها
– نارسایی کبدی
یکی از شایعترین دلایل ابتلا به کبد چرب اعتیاد به الکل است. بعضی از داروهای خاص و اختلالات متابولیک نیز یکی دیگر از این دلایل هستند. در بیشتر مواردی که فرد الکلی نیست، پزشکان دلیل قطعی برای ابتلا به کبد چرب را نمیدانند، اما موارد زیر میتواند باعث کبد چرب و یا افزایش خطر ابتلا به آن شوند، این عوامل شامل:
– چاقی
– دیابت نوع ۲
– فشار خون بالا
– مصرف داروهایی همچون آسپرین، داروهای آستروئیدی، تاموکسیفن و تتراسیکلین
– بارداری
– مسمومیت
– ویروسها (ویروس هپاتیت A و سایر ویروسها)
– سوءتغذیه
– کلسترول خون بالا
– سندرم تخمدان پلی کیستیک
– کم کاری تیروئید (hypothyroidism)
– جراحی بای پس معده
– نحوه تشخیص بیماری
– آزمایش خون، که شامل تست عملکرد آنزیمهای کبدی میشود.
– تصویربرداری، که از طریق روشهای مختلف همچون CT اسکن و اولتراسوند و یا ام آر ای (MRI) انجام میشود.
– آزمایش بافتهای کبدی، که با یک سوزن کوچک بخش کوچکی از کبد برای انجام آزمایش برای تشخیص ابتلا به کبد چرب برداشته میشود.
درحال حاضر درمان خاصی برای کبد چرب وجود ندارد. برای درمان کبد چرب میبایست سایر مشکلات از جمله دیابت و یا کلسترول درمان گردد. درمانهای معمول این بیماری شامل:
– ترک مصرف الکل
– مدیریت کلسترول
– کاهش وزن
– کنترل قند خون
برای دریافت دارو و توصیه در مورد کنترل و مدیریت سایر بیماریها و مشکلات که منجر به کبد چرب میشوند، باید به پزشک مراجعه نمود.
درمان خانگی و تغییرات سبک زندگی در کبد چرب
کاهش وزن. درصورتیکه شما اضافهوزن داشته و یا چاق هستید، میزان کالری مصرفی در روز و افزایش فعالیت بدنی، اقدام به کاهش وزن نمایید. همچنین با اتخاذ یک رژیم غذایی سالم نیز به خود کمک نمایید. برای دریافت راهنمایی در این مورد به پزشک و یا متخصص تغذیه مراجعه کرده و در کنار آن مقالههایی که در ادامه بیان میکنیم را مطالعه نمایید. مقالههای مفید در این زمینه:
رژیم غذای سالم چیست؟ مفاهیم یک رژیم غذایی سالم و مناسب
غذاهای بدی که برای کاهش وزن خوب اند
رژیم غذایی در دوران بارداری
چگونه سریع و بی خطر لاغر شویم
ورزش کرده و فعالیت بدنیتان را افزایش دهید. هدفتان را حداقل ۳۰ دقیقه ورزش در طول روز قرار داده و اگر نیاز به کاهش وزن هم دارید، این میزان را افزایش دهید.
دیابت و کلسترول خون خود را کنترل کرده و به توصیههای پزشکتان عمل نمایید.
از کبد خود محافظت نمایید. از کارهایی که فشار زادی بر کبد میآورند همچون مصرف الکل و یا مصرف خودسرانه دارو خودداری نمایید.
هرچند اثر هیچیک از روشهای طب جایگزین برای درمان کبد چرب اثبات نشدهاند، اما ترکیبات طبیعی میتوانند در درمان کبد چرب مفید باشند، یکی از این مکملها شامل:
ویتامین E. ازنظر تئوری ویتامین ای و سایر انواع ویتامینهای آنتیاکسیدان میتوانند به سلامت کبد کمک نمایند. ازآنجاکه ویتامین e میتواند خطراتی ازجمله افزایش خطر مرگ در مردان و یا افزایش خطر سرطان پروستات دارد، برای مصرف این ویتامین و میزان مصرف آن بایستی با پزشک مشورت نمایید.
پیشگیری از ابتلا به کبد چرب
رژیم غذایی سالم – یک رژیم غذایی سالم حاوی میوه، سبزیجات، غلات کامل و چربیهای سالم میتواند خطر ابتلا به کبد چرب را کاهش دهد.
حفظ وزن سالم و تناسباندام – اگر شما چاق هستید و یا اضافهوزن دارید کاهش وزن به ما کمک مینماید. اگر وزن مناسبی دارید برای حفظ وزن و تناسباندام خود و جلوگیری از چاقی اقدام نمایید.
ورزش و تمرین – ورزش در بیشتر روزهای هفته کمککننده است، البته اگر مدتهاست ورزش نکردهاید، پیش از ورزش با پزشک مشورت نمایید.
ترک الکل – درصورتیکه شما مشروبات الکلی مصرف میکنید، ترک مصرف الکل میتواند از ابتلا به کبد چرب الکلی جلوگیری نماید.